یکی از ابزار شیطان که به وسیله آن انسانها را گمراه میکند استفاده از وعدههای دروغین است.
اولین ابزار شیاطین جن و انس برای گمراهی انسان، دروغ است. کاربردی ترین راه گمراهی دروغ گویی است به همین دلیل در روایات اهل بیت (علیهم السلام) دروغ کلید همه شرور نامیده شده است چنانچه در روایتی از امام عسکری (علیه السلام) داریم: همه گناهان و زشتی ها در یک خانه گذاشتند که کلید در آن خانه دروغ است.
ابن حدید در شرح نهج البلاغه میگوید شخصی خدمت پیامبر اعظم (صلی الله و علیه وآله) آمد و گفت: کاری به ما یاد بده که اگر انجام دهم به خیر دنیا و آخرت می رسم.
حضرت فرمودند: دروغ نگو.
- Prevaricator = دوپهلو حرف زن ، دو پهلو گو
noun. a person who speaks falsely; liar. a person who speaks so as to avoid the precise truth; quibbler; equivocator. - Elusion = طفره روی
- Liar = درغگو
- Lie = دروغ
- Liar, Similar words : deceiver، fibber، falsifier، teller of lies، teller of untruths، perjurer، false witness، fabricator، equivocator،prevaricator، spinner of yarns، romancer، fabulist، storyteller، fibster
اولین قسم تاریخ دروغ بود !
بر اساس آیه ۲۱ و ۲۲ سوره اعراف شیطان آدم و حوا را با قسم دروغ گمراه کرد. او آدم و حوا را وسوسه کرد که میوه درخت ممنوعه را بخورند و برای اینکه به آنها ثابت کند که خیرخواه آنهاست قسم دروغ خورد.آدم و حوا نیز که بهخاطر قسم دروغ شیطان حسن ظن به او پیدا کرده بودند، میوه درخت ممنوعه را خوردند و از بهشت اخراج شدند. بر اساس برخی از روایات، اولین قسم دروغ توسط شیطان برای گمراه کردن آدم مطرح شده است.
شیطان به آدم گفت اگر شما از این درخت ممنوع بخورید، هر دو فرشته خواهید شد و براى همیشه در بهشت مىمانید، و گرنه شما را از بهشت بیرون مىکنند! آدم با شنیدن این سخن در فکر فرو رفت، اما شیطان براى اینکه پنجه هاى وسوسه خود را بیشتر و محکمتر در جان آدم و حوا فرو برد، سوگندهاى شدیدى یاد کرد، که من خیرخواه شما هستم! (وَ قاسَمَهُما إِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحِینَ).
آدم که هنوز تجربه کافى در زندگى نداشت، و گرفتار دامهاى شیطان و خدعه و دروغ و نیرنگ نشده بود، و نمىتوانست باور کند، کسى این چنین قسم دروغى یاد کند، و چنین دامهایى بر سر راه او بگذارد، سرانجام تسلیم فریب شیطان شد، و با ریسمان پوسیده مکر و خدعه او براى بدست آوردن آب حیات و ملک جاویدان، به چاه وسوسههاى ابلیس فرو رفت و نه تنها آب حیات به دستش نیامد، بلکه در گرداب نافرمانى خدا افتاد، آن چنان که قرآن آن را در یک جمله خلاصه کرده، مىگوید:" به این ترتیب شیطان، آنها را فریب داد و با طناب خود آنها را در چاه فرو برد" (فَدَلَّاهُما بِغُرُورٍ) «" دلى" از ماده" تدلیه" به معنى فرستادن دلو در چاه است که آن را به ریسمانى بسته و تدریجا در چاه پائین برند، و این در حقیقت کنایه لطیفى از این معنى است که شیطان با طناب مکر و فریب، آنها را از مقام والایشان فرود آورد و به چاهسار مشکلات و دورى از رحمت حق افکند.».
با اینکه آدم میبایست، با توجه به سوابق دشمنى شیطان، و با علم و اطلاع از حکمت و رحمت واسعه خدا و محبت و مهربانى او، تمام وسوسه ها را نقش بر آب کرده، تسلیم شیطان نشود ولى هر چه بود واقع شد.

شیطان در آن باغی که آدم و حوّا بودند، قسم خورد که من خیرخواه شما هستم: «وَقَاسَمَهُمَا إِنِّی لَکُمَا لَمِنَ النَّاصِحِینَ» (اعراف/21) در آیهی دیگر میفرماید: «اتَّخَذُوا أَیْمَانَهُمْ جُنَّةً» (مجادله/16) آنها سوگندهای خود را سپر قرار دادند، یعنی قسم میخورند، ولی دروغ میگویند
به واقع چه شده است که آنقدر در جامعه با دروغ و دروغگویی مواجه می شویم؟! و از خود گفتن دروغ بدتر آن که این صفت نکوهیده به عنوان یک ارزش تلقی شده و دروغگویان و حتی دیگران بر دروغ ها نام های عامه پسند نظیر "زرنگی" و "زیرکی" می گذارند و در مواردی آن را ضرورت زندگی امروزی و به مصلحت خود و جامعه می دانند ...
خیلی از ما آدم ها نه تنها با زبانمان نفاق و دروغ می گوییم بلکه تیپ ها و شخصیت هایمان نیز دروغ گویی را یاد گرفته اند ... تیپ ظاهری خود را به دلیل نوع کار تغییر می دهیم، در مقابل رئیس خود به دروغ و چاپلوسی و خوش زبانی و خوش خدمتی می پردازیم و پشت سر او بدترین صحبت ها را می گوییم، در مراسمات مذهبی به شدت می گرییم و استغفار می کنیم و نماز اول وقت و صف اول نماز را برای مصلحت های کاریمان ترک نمی کنیم و از طرف دیگر با دروغ و تزویر کلاه بر سر دیگری می گذاریم.
راحت به ارباب رجوع دروغ می گوییم، به همسر به راحتی دروغ می گوییم، می پرسند پول خرد داری؟ به دروغ می گوییم نه و ... این در حالی است که در آیات و روایات این عمل به شدت مذموم شده است. در روایت داریم که حسن بن محبوب از حضرت امام صادق علیه السلام نقل می کند که به حضرت عرض کردم: آیا انسان مؤمن بخیل می شود؟ حضرت فرمودند: آری.
عرض کردم: ترسو هم می شود؟ حضرت فرمودند: آری.
عرض کردم: مؤمن دروغ می گوید؟ حضرت فرمودند: مؤمن دروغ نمیگوید و خیانت در امانت نمی کند.
سپس حضرت ادامه دادند: مؤمن ممکن است هر رذیله و صفت بدی پیدا کند مگر خیانت و دروغ. (بحارالانوار، جلد 72 ، صفحه 172)

یکی از مسائلی که دیده می شود گاهاً چاشنی دروغ می شود، قسم خوردن است. خود قسم خوردن جز در یک سری مواردی که لازم و واجب است و البته یک سری شرایط و ضوابطی دارد، در مسائل دیگر خیلی مورد پسند نیست. اما متاسفانه امروزه و بخصوص در جامعه ما این امر به وفورمشاهده می شود که مردم برای پیش بردن کارها و کسب درآمد و منفعت نام خدا را به راحتی قسم می خورند و از آن به عنوان وسیله ای برای پیش برد کارها استفاده می کنند که این کار از منظر قرآن کریم ناپسند معرفی شده است.
حال فکر کنید این امر ناپسند بخواهد چاشنی یک گناه و شری بشود، چه از آب در می آید، فقط خدا می داند ...
یکی از سوگندهای قرآن، قسمهایی است که در چهار مورد از زبان ابلیس نقل شده است:
۱. (قال فبما اغویتنی لاقعدن لهم صراطک المستقیم)؛ «گفت: اکنون که مرا گمراه ساختی، من بر سر راه مستقیم تو در برابر آنها کمین میکنم»[۱]؛
۲. (وقاسمهما انی لکما لمن الناصحین)؛ «و برای آنها سوگند یاد کرد که من برای شما از خیرخواهانم»[۲]؛
۳. (قال رب بمآ اغویتنی لازینن لهم فی الارض ولاغوینهم اجمعین)؛ «گفت: پروردگارا! چون مرا گمراه کردی، من (نعمتهای مادی را) در زمین در نظر آنها زینت میدهم و همگی را گمراه خواهم کرد»[۳]؛
۴. (قال فبعزتک لاغوینهم اجمعین)؛ «گفت به عزتت سوگند! همه آنان را گمراه خواهم کرد»[۴][۵]
۱.↑ اعراف/سوره۷، آیه۱۶. ۲.↑ اعراف/سوره۷، آیه۲۱. ۳.↑ حجر/سوره۱۵، آیه۳۹. ۴.↑ ص/سوره۳۸، آیه۸۲. ۵.↑ ترکمانی، حسین علی، سوگندهای قرآن (پایان نامه)، ص۱۸۰.