بسم الله الرحمن الرحیم

برای تحلیل صحیح این تئوری باید روشن شود، منظور از روح سرگردان چیست؟

آیا منظور روحی است که جسمش در بین مرگ و زندگی مانده، مثل کسی که دچار کما شده است؟

یا روحی که لحظه مرگ را می‌گذراند و نمی‌داند که چه حالی در انتظار اوست؟

یا روحی که در فضایی نامعلوم، بی‌قید رها شده است و هیچ‌گونه هدفی را دنبال نمی‌کند؟

داستان های مربوط به روح های سرگردان همیشه جذابیت بسیار زیادی دارند. در برخی فیلم ها، روح را به شکل یک شبح نامرئی نشان می دهند که او همه را می بینید اما هیچ کسی قادر به دیدنش نیست. همچنین نشان می دهند که روح توانایی لمس وسایل و اشیا زمینی را ندارد اما به راحتی از همه موانع عبور کرده و در و دیوار برایش مفهومی ندارند. حتی هر لحظه که اراده کند می تواند به دورترین نقطه زمین پرواز کرده و در مکان موردنظرش حضور به هم برساند.

اما واقعیت وجودی روح چیست و این مقوله به لحاظ علمی چگونه توصیف می شود؟ باید گفت ادعا و فرضیه های فراوانی در این زمینه وجود دارد که بر اساس ادیان و فرهنگ ها مختلف، تا حدی با هم متفاوت هستند. اما نقطه مشترک همه اطلاعات موجود در این رابطه این است که انسان با دمیده شدن روح در بدنش حیات یافته و پس از خروج آن نیز می میرد.

خداوند در قرآن در آیات ۲۹ حجر، ۷۲ «ص» و ۹ سجده می‌فرماید: «خدا پس از تکمیل خلقت انسان و نظام بخشیدن به آن، از روح خویش در آن دمید، و سپس به فرشتگان دستور داد بر او سجده کنند.»

یکی از ادعاهای مطرح در عرفان‌های دروغین و معنویت‌های کاذب، روح سرگردان است؛ برای ‌مثال، در اعتقادات اهل حق چنین می‌خوانیم: «... از این گذشته ارواح سرگردانی هم هستند که هنوز اجازه ورود به عالم برزخ را نگرفته‌اند...» (هرام الهی، راه کمال، جیحون، ۱۳۸۲، چاپ نهم، ص ۲۰۱). در عرفان حلقه، از این مقوله به « کالبد ذهنی» یاد می‌شود و معتقدند: «میلیون‌ها جن و کالبد (روح سرگردان) در بدن انسان وجود دارد». (جزوه تشعشع دفاعی، ص ۱۳۷).

شاید نزدیک‌ترین تعبیر به روح سرگردان در متون دینی، تعبیر سکرات مرگ است، حالتی شبیه مستی که سبب می‌شود شخص هیچ‌ چیز را درک نکند. در آیه ۱۹ سوره ق می‌خوانیم: «وَ جاءَتْ سَكْرَةُ الْمَوْتِ بِالْحَقِّ ذلِكَ ما كُنْتَ مِنْهُ تَحیدُ؛ و سرانجام سكرات (و بی‌خودى در آستانه) مرگ به‌حق فرامی‌رسد (و به انسان گفته می‌شود این همان چیزى است كه تو از آن می‌گریختی».

«سكره مرگ» حالتى است شبیه به مستى كه بر اثر فرا رسیدن مقدمات مرگ، به‌صورت هیجان و انقلاب فوق‌العاده‌ای به انسان دست می‌دهد و گاه بر عقل او چیره می‌شود و او را در اضطراب و ناآرامى شدیدى فرومی‌برد. چگونه چنین نباشد، درحالی‌که مرگ یك مرحله انتقالى مهم است كه باید انسان در آن لحظه تمام پیوندهاى خود را با جهانى كه سالیان دراز با آن خو گرفته بود، قطع كند و در عالمى قدم بگذارد كه براى او کاملاً تازه و اسرارآمیز است، به‌خصوص اینكه در لحظه مرگ انسان درک و دید تازه‌ای پیدا می‌کند، بی‌ثباتی این جهان را با چشم خود می‌بیند و حوادث بعد از مرگ را كم و بیش مشاهده مى‏‌كند. اینجا است كه وحشتى عظیم سرتاپای او را فرامی‌گیرد و حالتى شبیه مستى به او دست می‌دهد، ولى مست نیست‏.

پس اگر منظور از سرگردانی، همین حالت شبیه مستی را شامل شود، روح در هنگام جدا شدن از بدن، دچار چنین حالتی می‌شود و در کتاب فرهنگ شیعه نیز همین تعبیر برای سکرات مرگ آورده شده است: «سكرات مرگ: این كلمه از ریشه «سُكر» است، به معناى از كار افتادن عقل انسان. سكرات مرگ همان سختی‌هایی است كه هنگام مرگ پیش می‌آیند و آدمى را سرگردان و حیران می‌کنند».

اما اگر منظور روح انسان‌های به کما رفته یا نظیر آن است، باید گفت که حال کسانی که این‌گونه هستند، شبیه حالت خواب است. در خواب، ارتباط روح و جسم کم می‌شود و در کما همین اتفاق می‌افتد، هر چند شاید ارتباط در کما بسیار ضعیف‌تر از حالت خواب باشد. پس همان تجربیاتی که در خواب داشته‌ایم، برایمان روشن می‌کند که روح شخص به کما رفته در چه حالی است. این روح ممکن است بتواند حقایقی را از عوالم دیگر ببیند، همان‌گونه که رؤیای صادقه رخ می‌دهد. یا اینکه روح اسیر اعمال و تفکرات و تعلقات خویش بماند، همان‌گونه که اکثر رؤیاهای ما این‌گونه است و درباره نوع سومی که در ابتدا مطرح شد، علاوه بر مخالفت این پدیده با حکمت الهی، هیچ‌گونه دلیل قطعی و روشنی ندارد.

لذا باید بدانیم چیزی به نام روح سرگردان وجود ندارد و چنین روحی زاییده تخیل انسان است و هیچ پشتوانه عقلی و علمی برای آن یافت نمی‌شود.

روح انسان بعد از مرگ وارد عالمی به نام برزخ می‌شود. روح در آن عالم نیز بدنی دارد که از نظر شکل و ظاهر، شبیه به بدن دنیایی اوست، لکن دارای مادّه نیست؛ نظیر بدن‌هایی که ما در خواب می‌بینیم یا در خیال خود تصوّر می‌کنیم. اموات تا روز قیامت، با توجه به عقاید و اعمالشان، با روح و بدن برزخی خود، یا در بهشت برزخی به سر می‌برند یا در جهنم برزخی. روح موجودی لطیف است که در مدّت زندگی دنیوی، بدن را تدبیر می‌کند، ولی خود نه داخل بدن است و نه خارج از آن، چون داخل یا خارج چیزی بودن از ویژگی‌های موجود مادّی است، لذا روح نه داخل چیزی است و نه خارج از چیزی؛ امیرالمؤمنین علی(ع) فرمودند: «الرّوح فی الجسد کالمعنى فی اللّفظ؛ روح در جسد آدمى همانند معنى در لفظ است». (سفینةالبحار؛ واژه روح) و معنی نه در داخل کلمه است و نه در خارج از آن. بنابراین، در هنگام مرگ روح از بدن خارج نمی‌شود، چون داخل آن نیست تا خارج شود؛ بلکه در هنگام مرگ، تعلّق تدبیری روح با بدن قطع می‌شود. نتیجه اینکه: وجود روح سرگردان با حکمت الهی سازگار نبوده و هیچ‌گونه دلیلی بر اثبات آن وجود ندارد و فقط ادعایی است برای توجیه برخی گزاره‌ها در معنویت‌های دروغین.

* مطابق آموزه های اسلامی «روح سرگردان» وجود ندارد

** روح فرد کما رفته، حکم روح سرگردان را ندارد، روح این فرد حتماً در یکی از این عوالم سیر می کند و این گونه نیست که بگوییم چون در عالم دنیا و عالم برزخ نیست، پس روح سرگردان می شود! آنچه مشخص است از عالم دنیا فراتر می رود که یک نمونه اش خواب است یا آنجایی که افراد روح خودشان را می میرانند، بنابراین افرادی که به کما می روند، شبیه آن حالت رویاهای صادقه است که در عالم برزخ وارد می شوند.

*** با رفع محدویت ها و جدا شدن روح از قالب جسم، روح هر جایی که بخواهد می تواند، حضور پیدا کند، به محض اینکه روح در شرایطی باشد که آزادی لازم را داشته باشد، می تواند به هر جایی که می خواهد، برود، بنابراین لازم نیست که حتماً یک مسیر مادی را طی کند. یعنی؛ اینکه دیواری که روبه روی ماست و نمی گذارد مسیر را مستقیم برویم، برای روح این مانع وجود ندارد.

Several theories or superstitions related to wandering spirits that have been shown in movies and series:

• Ghosts want to be noticed.
• Ghosts have no sense of passing time.Often, they do not know that they are dead.
• Sometimes they exist in a state of confusion, perhaps like being stuck in a dream.
• Ghosts can smell things and love the smell of lemons.
• Ghosts have a sense of humor and love to hear humans laugh.
• Sometimes ghosts get bored with their surroundings
• Most ghosts are happy, but some still cling to emotional pain.
• They can appear to the living in dreams.
• They can leave behind certain scents, such as perfume.
• They can make sounds that are audible.
• They use their energies and ours to move things.
• They are pranksters.
• They usually appear as intense balls of light called orbs that are neon blue or violet.
• Ghosts favor night due to the decrease in daytime energy use.
• Ghosts may appear as mists or vapors.
• A hooded black smoky figure is a dark entity and you should be careful around them. They usually appear at the foot of beds.
• Some alleged hauntings are actually a “residue,” which is a past event that replays itself over and over.
• Certain places are portals or vortexes where ghosts transport themselves.
• Hauntings are most intense around children entering puberty, as kids this age are emitting immense amounts of energy.
• Ghosts can read your thoughts.
• Ghosts retain all the memories and emotions of their lives.
• Sometimes ghosts are trapped and need to be released. Let them know they can move on.
• Noisy, troublesome ghosts are known as poltergeists.
• Ghosts tend to be very temperamental.
• If a spirit was a jerk while living, they will probably still be a jerk while a ghost.
• Ghosts hang out in cliques with other ghosts.
• Ghosts make friends with other ghosts from different eras.
• If you hear a strange whisper in your ear when sleeping, it is probably a ghost.
• Ghosts do not sleep.
• Ghosts like to climb up and downstairs at night.
• Most ghosts can’t or won’t hurt you.
• Animals can see or sense spirits, that’s why you often see them just staring intensely at what appears to be nothing.
• If you are being haunted, if you simply ask them to leave, they will. Say something like “I know you are here but you are scaring me please leave.”
• When a ghost enters a room, the room usually gets cold.
• Animal ghosts exist and have been sighted.
• Ghosts who lived hundreds of years ago keep up with the trends.
• Children perceive ghosts as imaginary friends.